Triết lý "Kinh tế vừa đủ" (Sufficiency Economy Philosophy - SEP) của cố Quốc vương Rama IX đã định hình hướng đi kinh tế của Thái Lan suốt nhiều thập kỷ qua. Không chỉ đơn thuần là một chiến lược phát triển, SEP còn là một hệ tư tưởng kinh tế - xã hội, nhấn mạnh vào tính bền vững, cân bằng và khả năng tự chủ trước những biến động toàn cầu.
TẦM NHÌN KINH TẾ CỦA VUA RAMA IX
Triết lý SEP được xây dựng trên ba nguyên tắc cốt lõi: Điều độ (Moderation), Hợp lý (Reasonableness) và Khả năng chống chịu (Self-immunity/Resilience). Đây không chỉ là kim chỉ nam cho chính phủ Thái Lan mà còn ảnh hưởng đến cách doanh nghiệp, cá nhân và cộng đồng vận hành nền kinh tế.
Không chạy theo mô hình tăng trưởng nóng, SEP khuyến khích một nền kinh tế bền vững, giảm thiểu rủi ro và đề cao sự tự chủ của mỗi cá nhân cũng như doanh nghiệp. Chính sự khác biệt này đã giúp Thái Lan vượt qua những thời kỳ khó khăn, bao gồm khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997.
ĐIỀU ĐỘ - HẠN CHẾ CHẠY ĐUA TĂNG TRƯỞNG
Nguyên tắc đầu tiên của SEP là Điều độ (Moderation), nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển và ổn định. Không giống như những nền kinh tế chú trọng vào tăng trưởng nhanh, SEP khuyến khích việc tránh vay nợ quá mức, kiểm soát đầu cơ tài chính và phát triển kinh tế một cách bền vững.
Chính phủ Thái Lan đã áp dụng nguyên tắc này vào chính sách tài chính, hạn chế nợ công và khuyến khích phát triển dựa trên nội lực thay vì phụ thuộc vào vốn đầu tư nước ngoài. Trong lĩnh vực nông nghiệp, tập đoàn Charoen Pokphand (CP Group) đã áp dụng SEP để tối ưu hóa mô hình sản xuất, giảm thiểu tác động môi trường và tăng tính tự chủ trong chuỗi cung ứng.
HỢP LÝ - TÍNH TOÁN TRƯỚC MỌI QUYẾT ĐỊNH
Nguyên tắc thứ hai của SEP là Hợp lý (Reasonableness), yêu cầu mọi quyết định kinh tế phải dựa trên phân tích logic và đạo đức. Điều này có nghĩa là các chính sách kinh tế không chỉ hướng tới lợi nhuận mà còn cần xem xét tác động xã hội và môi trường.
Chính phủ Thái Lan đã áp dụng nguyên tắc này khi triển khai các dự án cơ sở hạ tầng, yêu cầu đánh giá tác động môi trường trước khi thực hiện. Trong khu vực doanh nghiệp, tập đoàn dầu khí PTT Group đã đẩy mạnh đầu tư vào năng lượng tái tạo, thay vì chỉ tập trung vào khai thác nhiên liệu hóa thạch.
Với người dân, SEP khuyến khích lối sống tiết kiệm và đầu tư một cách có chiến lược, tránh chạy theo tâm lý đầu tư bầy đàn hay vay mượn để tiêu dùng quá mức.
KHẢ NĂNG CHỐNG CHỊU - BỨC TƯỜNG CHẮN TRƯỚC BIẾN ĐỘNG
Nguyên tắc thứ ba và quan trọng nhất của SEP là Khả năng chống chịu (Self-immunity/Resilience), nhấn mạnh vào việc xây dựng một nền kinh tế có thể thích ứng với biến động toàn cầu.
Bài học từ cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 cho thấy Thái Lan đã phải trả giá đắt khi quá phụ thuộc vào vốn đầu tư nước ngoài. Sau khủng hoảng, SEP trở thành kim chỉ nam để tăng cường khả năng tự chủ kinh tế, từ việc phát triển ngành nông nghiệp bền vững đến việc xây dựng các chuỗi cung ứng linh hoạt.
Trong lĩnh vực kinh doanh, các tập đoàn lớn như Central Group đã mở rộng mạng lưới bán lẻ ra khu vực Đông Nam Á để giảm phụ thuộc vào thị trường nội địa. Về tài chính cá nhân, SEP khuyến khích người dân xây dựng quỹ khẩn cấp, giảm vay nợ để tăng khả năng chống chịu trước suy thoái kinh tế.
BÀI HỌC CHO VIỆT NAM
Mặc dù mô hình SEP không giúp Thái Lan tăng trưởng nhanh như Trung Quốc hay Việt Nam, nhưng nó lại mang đến một nền kinh tế ổn định, ít rủi ro hơn. Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh công nghiệp hóa và thu hút đầu tư nước ngoài, việc áp dụng một số yếu tố của SEP như phát triển nông nghiệp bền vững, tăng cường tiết kiệm và kiểm soát nợ công có thể giúp nền kinh tế ổn định hơn trước những cú sốc từ bên ngoài.
Sự thành công của SEP cho thấy rằng, một chiến lược kinh tế không nhất thiết phải dựa trên tốc độ tăng trưởng mà có thể dựa vào khả năng thích nghi và tự chủ. Đây là bài học mà Việt Nam có thể cân nhắc khi xây dựng chiến lược phát triển dài hạn.
KẾT LUẬN
Triết lý SEP của Vua Rama IX không chỉ là một chiến lược kinh tế mà còn là một hệ tư tưởng về cách thức vận hành một quốc gia trong thời đại toàn cầu hóa. Với trọng tâm là bền vững, tự chủ và cân bằng, SEP đã giúp Thái Lan tạo ra một nền kinh tế ổn định và ít phụ thuộc vào những biến động bên ngoài.
Trong bối cảnh thế giới ngày càng đối mặt với những rủi ro lớn từ kinh tế, môi trường và chính trị, mô hình SEP có thể trở thành một hướng đi đáng tham khảo cho nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam.
Hanoi 11.3.2015
