Trong chuyến đi đến đảo Coral, một hòn đảo nhỏ nổi tiếng gần Pattaya, Thái Lan, tôi có một trải nghiệm đáng suy ngẫm về vấn đề lao động nhập cư. Khi đến một nhà hàng ven biển để gửi đồ trước khi xuống tắm, tôi bắt gặp một cô gái nói tiếng Trung Quốc rất trôi chảy. Ban đầu, tôi cứ nghĩ cô là người Hoa, nhưng khi trò chuyện, tôi mới biết cô là người Myanmar.
Cô kể rằng nhà hàng nơi cô làm việc – một tổ hợp bao gồm khu vực phục vụ ăn uống và dịch vụ gửi đồ cho khách du lịch – có tổng cộng hơn 40 người Myanmar, trong đó phần lớn là người đến từ vùng Ninh An Đà (Mon State), một khu vực nằm ở phía nam Myanmar, giáp biên giới Thái Lan. Chỉ có 7 người Thái Lan làm việc tại đây, và họ không sinh sống trên đảo mà chỉ đi thuyền ra đảo và về đất liền trong ngày.
Lắng nghe câu chuyện này, tôi tò mò về lao động nhập cư tại Thái Lan và bắt đầu tìm hiểu sâu hơn. Những con số tôi tìm được khiến tôi bất ngờ: Thái Lan hiện có hơn 4 triệu lao động nhập cư, trong đó người Myanmar chiếm tới 2,3 triệu người, còn lại là lao động từ Lào và Campuchia và Việt Nam.
Vì sao lao động Myanmar tràn sang Thái Lan?
Thái Lan là một trong những nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, với mức thu nhập trung bình cao hơn đáng kể so với các nước láng giềng như Myanmar, Lào hay Campuchia. Điều này khiến Thái Lan trở thành điểm đến hấp dẫn của hàng triệu lao động nhập cư. Những yếu tố chính khiến người Myanmar rời quê hương sang Thái Lan làm việc bao gồm:
Chênh lệch thu nhập
Ở Myanmar, mức lương tối thiểu chỉ khoảng 140 – 200 USD/tháng.
Trong khi đó, tại Thái Lan, lao động nhập cư có thể kiếm được 300 – 500 USD/tháng, thậm chí cao hơn trong ngành dịch vụ du lịch và nhà hàng.
Khoảng cách thu nhập này là động lực mạnh mẽ khiến người lao động sẵn sàng rời bỏ quê hương để tìm kiếm cơ hội tốt hơn.
Tình trạng bất ổn kinh tế và chính trị tại Myanmar
Sau cuộc đảo chính năm 2021, nền kinh tế Myanmar suy thoái nghiêm trọng. Nhiều nhà máy đóng cửa, các ngành công nghiệp đình trệ, khiến hàng triệu người mất việc làm. Không còn lựa chọn nào khác, họ buộc phải ra nước ngoài mưu sinh.
Thực tế cuộc sống của lao động nhập cư tại Thái Lan
Dù kiếm được thu nhập cao hơn so với quê nhà, nhưng cuộc sống của lao động Myanmar ở Thái Lan không hề dễ dàng.
Công việc vất vả, lương thấp
Họ chủ yếu làm những công việc nặng nhọc, ít người bản địa muốn làm, như:
Xây dựng: Công việc nặng nhọc, nguy hiểm nhưng thu nhập vẫn thấp hơn lao động Thái.
Đánh cá: Rủi ro cao, môi trường làm việc khắc nghiệt, nhiều người bị bóc lột.
Phục vụ nhà hàng, khách sạn: Lương thấp, giờ làm việc dài, thường xuyên bị phân biệt đối xử.
Làm công nhân nhà máy: Bị trả lương thấp hơn mức tối thiểu do không có giấy tờ hợp lệ.
Thiếu quyền lợi lao động
Nhiều người Myanmar làm việc không có hợp đồng rõ ràng, không được hưởng bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội. Nếu bị ốm hoặc gặp tai nạn lao động, họ hầu như không nhận được hỗ trợ nào.
Nguy cơ bị bóc lột và phân biệt đối xử
Lao động nhập cư thường bị phân biệt đối xử, bị coi là "người ngoài". Một số bị ép làm việc quá giờ, nhận mức lương thấp hơn quy định hoặc không được trả lương đúng hạn.
Suy nghĩ về người nhập cư: Trách nhiệm của lãnh đạo quốc gia
Nhìn câu chuyện của Myanmar, tôi không khỏi suy ngẫm về trách nhiệm của những người lãnh đạo một quốc gia. Một đất nước có chính quyền yếu kém, không thể tạo ra việc làm và đảm bảo cuộc sống ổn định cho người dân, thì tất yếu sẽ đẩy họ vào cảnh tha hương mưu sinh.
Những người rời bỏ quê hương để làm lao động nhập cư không phải vì họ muốn, mà vì họ không có lựa chọn nào khác.
Hình ảnh những người Myanmar lặng lẽ phục vụ trong nhà hàng ở Coral khiến tôi nhận ra rằng số phận của người lao động nhập cư không chỉ là câu chuyện của riêng họ, mà còn là tấm gương phản ánh sự thành công hay thất bại của một quốc gia.
Một quốc gia thực sự vững mạnh không phải là nơi có nhiều người xuất khẩu lao động, mà là nơi có thể giữ chân công dân, mang lại cho họ cuộc sống đủ đầy ngay trên chính quê hương mình.
TỔNG HỢP NỘI DUNG BÁO CÁO VỀ NGƯỜI MYANMAR TẠI THÁI LAN (THÁNG 10 / 2004)
Báo cáo này cung cấp cái nhìn toàn diện về tình trạng di cư và điều kiện sống của người Myanmar tại Thái Lan, dựa trên dữ liệu của Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) từ tháng 1/2023 đến tháng 3/2024.
1. Dòng di cư từ Myanmar sang Thái Lan
Thái Lan-Myanmar là hành lang di cư lớn nhất Đông Nam Á, dài hơn 2.400 km, nằm trong top 20 hành lang di cư lớn nhất thế giới.
Từ tháng 1/2023 đến tháng 2/2024, 1,5 triệu người Myanmar đã vượt biên sang Thái Lan.
Trung bình 22.000 người nhập cư dài hạn mỗi tháng.
60% số người nhập cư dài hạn không có giấy tờ, dễ bị bóc lột, bạo lực và lạm dụng.
25% người nhập cư dài hạn rời Myanmar do xung đột, phân biệt đối xử, trong khi chỉ 1% người nhập cư ngắn hạn có lý do này.
2. Địa điểm đến của người Myanmar tại Thái Lan
Bangkok và vùng phụ cận: Nơi có nhiều lao động nhập cư nhất.
Các tỉnh biên giới:
Tak: 75% người Myanmar tại đây không có giấy tờ hợp pháp.
Samut Sakhon: Nơi tập trung đông người Myanmar từ Mon State.
Ranong, Chumphon, Kanchanaburi: Thu hút lao động từ Tanintharyi.
Pathum Thani, Kanchanaburi, Nonthaburi: Có nhiều lao động từ Kayin.
3. Điều kiện sống của người Myanmar tại Thái Lan
a. Chi phí và thu nhập
Mức lương trung bình:
Nam giới: 400 THB/ngày (~12 USD).
Nữ giới: 350 THB/ngày (~10.5 USD).
Lao động tại Tak chỉ kiếm được 200 THB/ngày (~6 USD).
Chi phí di cư đến Bangkok cao nhất, trung bình 16.000 - 20.000 THB (~450 - 550 USD).
88% lao động Myanmar hợp pháp đăng ký trong nước, 12% theo diện MOU.
37% lao động Myanmar bị trả lương thấp hơn mức tối thiểu.
b. Nợ nần & chi tiêu
Khoảng 40% người Myanmar chi tiêu vượt thu nhập, phải vay nợ để sinh sống.
Mức nợ trung bình:
Chiang Mai: 50.000 THB (~1.370 USD).
Kanchanaburi: 44.500 THB (~1.220 USD).
Chiang Rai: 37.000 THB (~1.000 USD).
Tak: 35.000 THB (~960 USD).
Lý do vay nợ:
Thực phẩm (57%).
Nhà ở (52%).
Chăm sóc sức khỏe (37%).
Chi phí di cư (34%).
Giáo dục (16%).
4. Công việc và điều kiện lao động
Các ngành nghề phổ biến:
Nông nghiệp (21%).
Sản xuất thực phẩm (20%).
Dịch vụ (18%).
Buôn bán nhỏ (17%).
Xây dựng (16%).
84% lao động Myanmar không có hợp đồng lao động.
Nhiều người phải hối lộ cảnh sát địa phương 300 THB/tháng (~8 USD) để tránh bị trục xuất.
5. Giáo dục và y tế
a. Giáo dục
Chỉ dưới 1% lao động Myanmar có giấy phép lao động thời vụ hợp pháp.
Trẻ em Myanmar khó tiếp cận giáo dục do:
Khoảng cách xa trường (40%).
Học phí cao (35%).
Thiếu giấy tờ tùy thân (30%).
Rào cản ngôn ngữ (26%).
Lo ngại về an toàn (21%).
b. Y tế
32% hộ gia đình không có bảo hiểm y tế, tăng lên 52% đối với người nhập cư sau năm 2019.
Các rào cản khi tiếp cận y tế:
Ngôn ngữ (50%).
Chi phí (45%).
Khoảng cách xa (42%).
Lo sợ bị bắt giữ (23%).
Phân biệt đối xử (22%).
6. Bất bình đẳng giới & các vấn đề xã hội
26% người Myanmar cho rằng phụ nữ phải chịu đòn roi để giữ gia đình.
80% phụ nữ Myanmar không có quyền quyết định về việc sử dụng biện pháp tránh thai.
10% lao động Myanmar tại Chiang Rai có nguy cơ bị buôn người.
6% lao động sống cùng chủ sử dụng lao động, dễ bị lạm dụng.
Tình trạng di cư của người Myanmar sang Thái Lan ngày càng tăng, đặc biệt sau cuộc đảo chính năm 2021.
Họ chịu nhiều rủi ro do thiếu giấy tờ, bị bóc lột, lương thấp và điều kiện sống kém.
Nợ nần là vấn đề nghiêm trọng, nhiều người không có đủ thu nhập để trang trải cuộc sống.
Chính sách nhập cư của Thái Lan còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho người Myanmar hợp pháp hóa tình trạng lao động.
17.3.2025
